Back to Top
Vigilante banner image

E pandemia a dividí mundu den dos: relato riba trayekto di Covid-19 internashonal


May 17, 2021 • 5 minüt pa lesa

PUNDA- Mundialmente e vírus di Covid-19 a kambia bida di tur hende por kompletu. Awor mas ku un (1) aña despues ku e pandemia a kuminsá e trayekto di e vírus na mundu ta mas dividí ku anteriormente. Awor ku bakunashon kontra di e vírus di Covid-19 ta disponibel, mas i mas ta mira diferensia entre paisnan riku i esnan pober, ku sero (0) morto na sierto siudatnan i míles na otronan.

Diferente paisnan riku ta logrando eksitosamente pa redusí e transmishon di Covid-19. Awor ku mas i mas hende ta keda bakuná, tiki tiki e tasa di infekshon a kuminsá baha. Tel Aviv, un di e siudatnan ku a bakuná mas tantu hende na mundu, a reportá solamente dos (2) kaso nobo di infekshon den siman ku a pasa. Pero brotenan di Covid-19 ta kousando desaster na paisnan manera India i gran parti di Latino Amerika, kaminda no tin sufisiente bakuna disponibel pa yuda kombatí e vírus di Covid-19.

E inigualdat ku e pandemia a trese kuné nunka no tabata mes grandi ku awor.

Gran parti di e suministro mundial di bakuna ta keda utilisá òf wardá pa paisnan ku ya a logra un progreso relativamente grandi i konstante kaba, maske ku e paisnan pober ta luchando kontra brotenan ku ta oumentando tur dia di nobo. Otro ehèmpel ta e siudat di New York kaminda kasi mitar di su residentenan ya ta bakuná i London ku ta preparando pa risibí turista bèk den fakansi grandi. Mientrastantu e siudat di Cape Town, Suráfrika, ainda ta warda pa por suministrá su promé dósis di bakuna na siudadanonan ku no ta personal médiko.

Bakunashon no ta e úniko manera pa kontrolá plamamentu di e vírus, algun pais en partikular na e kontinente di Asia i Oceania, a logra di mantené un tasa abou di infekshon sin uso di e bakuna. Pero na mes momentu ta importante pa realisá ku bakunashon ta e úniko faktor ku a yuda paisnan ku e trayekto di bai bida normal bèk. Na komienso di e pandemia, e vírus di Covid-19 tabata kousa brotenan na paisnan prinsipal manera siudatnan na Oropa i Estádos Unídos. Miéntras ku paisnan manera India tabata sigur ku nan a triunfá e vírus.

Paisnan kaminda suministro di bakuna ta demasiado lento pa kontrolá brotenan

Tasa di infekshon na paisnan kaminda suministro di bakuna ta muchu abou pa kontrolá brotenan di Covid-19.

India i Brazil ta dos pais ku oumento drástiko den infekshonnan ku variantenan di Covid-19. Lokual ta remarkabel ta ku e trayekto di bakunashon na e dos paisnan aki no ta sufisiente rápido pa mantené e epidemia lokal bou di kontròl. Na India e siudatnan di Delhi i Goa a raportá sifranan rekòrt di infekshon ku e vírus. Tiki tiki e brote ta plamando rápidamente pa e areanan pober di India, kual ta hasi ku India tin un di e olanan mas mortífero na mundu kousá pa Covid-19. Tèstnan ta wòrdu hasí na un manera no-kordiná i iregulá, pues e sifra bèrdadero di e kantidat di persona infektá ku e vírus ta mas haltu ku loke ta keda raportá.  India a kuminsá bakuná muchu mas lat ku diferente otro pais grandi. Te ainda solamente 10% di nan populashon di 1.4 bion persona a risibí por lo ménos un shòt di bakuna. India a para eksportashon di su bakuna, pa por akapará e poblashon indio promé. Huntu ku donashon di Estádos Unídos i algun otro pais ku a manda bakuna India, ainda no tin sufisiente bakuna disponibel pa detené e epidemia ku India ta pasando aden aktualmente.

Loke ta mas alarmante ta ku banda di un brote nashonal, e variante Indio di Covid-19 ta plamando rònt mundu, inkluyendo 1 kaso lokal aki na Kòrsou. Ekspertonan ta preokupá pa e variante aki dor ku esaki ta unu potenshalmente mas kontagioso ku e vershonnan ku nos a bin ta konosé te ainda.

Na Brazil un brote inkontenibel a logra na kousa un ola nobo pa henter Latino Amerika. Bakunanan ta sumamente limitá na Latino Amérika. Alabes e sistemanan di salubridat aki ta débil i e restrikshonnan riba bida personal i ekonomia stipulá pa funshonarionan no ta wòrdu respetá.

Paisnan kaminda suministro di bakuna a yuda pa kontrolá brotenan

Tasa di infekshon na paisnan kaminda suministro di bakuna a yuda pa kontrolá brotenan di Covid-19

Na e siudatnan di New York, London i Tel Aviv, mitar di e residentenan a risibí por lo ménos un dósis di bakuna. E tasa nan aki, huntu ku inmunidat natural ku a keda atkerí despues di e brotenan anterior, a yuda redusí brotenan nobo na un nivel relativamente abou kompará ku otro paisnan. Segun ekspertonan: banda di bakunashon, reglanan di restrikshon tabata krítiko den redukshon di kaso despues di brotenan anterior.  For di yanüari paisnan i siudatnan manera Reino Uní, Israel i Los Angeles a implementá reglanan estrikto i asta lockdown nashonal pa purba kombatí plamamentu di e vírus miéntras e trayekto di bakunashon a kuminsá. Suministro rápido di bakuna na e siudatnan aki i diferente siudat mas, ta buta ku probablemente nan lo ta protehá kontra posibel brotenan den futuro. Esaki segun sientífikonan ku ta investigá e efekto di bakunashon riba plamamentu di e vírus di Covid-19.

Paisnan ku infekshon abou i tiki bakunashon

Tasa di infekshon na paisnan ku un porsentahe relativamente abou di bakunashon

Tin algun pais kaminda un porsentahe sumamente abou di e poblashon ta bakuná, pero tòg a logra di kontrolá e vírus ku éksito. Na gran parti di e kontinente di Asia i Oceania, medidanan di restrikshon a logra mantené e raya di transmishon den komunidat kasi kompletu.

E trayekto di bakunashon na e paisnan aki ta kana atras kompará ku paisnan riku i grandi. Motibu pa esaki ta ku komo nan tasa di infekshon diario ta relativamente abou, e trayekto di bakunashon no ta di mesun urgensia. Alabes tin pais manera Hapon i Sur-Korea, kaminda 3 i 7 porshento di e poblashon a keda bakuná, ta dependé di bakunanan ku ta keda desaroyá i fabriká na otro pais.

Gobièrnu lokal di e paisnan menshoná ariba a logra manehá e vírus ku éksito, pero preokupashon ta grandi komo ku un brote chikí mes por kousá hopi daño na e paisnan vulnerabel aki.

Demas pais

Tasa di infekshon na paisnan

Diferente otro siudat importante ta kana entre esnan menshoná ariba: nan no ta kai bou di esnan ku un trayekto di bakunashon rápido, pero por lo ménos 10% di e poblashon ya ta kompletamente bakuná si, kual ta mas ku mayoria parti di mundu. Brotenan chikí ta sosodé ainda aki aya, pero e kantidat di infekshon pa dia ta ménos kompará ku algun luna pasá.

Maske ku kasonan ta abou aktualmente, funshonarionan ta preokupá pa un brote grandi.

Na nivel mundial, por bisa ku 18 dósis di bakuna ta keda suministrá pa kada 100 persona ku tin. Na paisnan pober manera Afrika e sifra aki ta 1.6 pa kada 100 residente, kual ta mas ku 30 bes ménos ku e tasa di paisnan riku manera Estádos Unídos i Hulanda.  Nigeria, Etiopia, Egipto i repúblika di Congo, kual ta algun di e paisnan ku mas hende ta biba, kual huntu ta kasi 500 bion persona, solamente 4.3 mion bakuna a keda suministrá. Ekspertonan ta keda preokupá pa e datosnan internashonal aki, pa motibu ku mundialmente mester purba yega inmunidat kolektivo pa kombatí e vírus di Covid-19. Riesgo di no logra esaki konhuntamente ta ku kada bes variantenan nobo di e vírus por desaroyá, kual ta peliger pa henter mundu, sigur si e variantenan krea resistensia kontra di e bakuna.

Login